Klinik Karar Destek Sistemi nedir?
Klinik Karar Destek Sistemi (KKDS), Hastane Bilgi Yönetim Sistemi (HBYS)’nden gelen hasta tıbbi bilgilerini, sistemde belirlenmiş algoritmalar ve uluslararası kabul görmüş kanıta dayalı klinik uygulama sistemlerine göre değerlendirip öneri, uyarı ve yönlendirme yapan yazılımlardır.
Sağlık hizmeti veren kurumlarda, hastaların tedavisinde ve HBYS’deki dijital veriyi analiz ederek, kanıta dayalı klinik kılavuz kurallarına göre doktorlara, hemşirelere, eczacılara ve diğer sağlık personellerine tanı koyma ve tedavi süreçlerinde sonraki adımları öneren; tehlikeli ilaç etkileşimleri gibi potansiyel sorunları yakalayan, belirli bir kişiye veya duruma göre, hedeflenen bilgileri sağlayan yazılımdır.
Klinik Karar Destek Sistemi; sağlık bakım hizmetlerinin kalitesini iyileştirmeyi, öngörülebilir hataları veya karşılaşılabilecek olumsuz olayları önlemeyi ve bakım ekibi üyelerinin daha verimli olmalarını sağlanmayı amaçlamaktadır.
HBYS ve Klinik Uygulama Kılavuzları
Klinik Karar Destek Sistemleri, iki önemli kaynaktan gelen verilerin değerlendirmesi sonucunda, sağlık çalışanlarının tedavi sürecinde doğru kararlar almasına yardımcı olmak için, uyarılar ve yönlendirilmesine yönelik sonuçları üretir.
-
HBYS Hasta Verileri;
Hastaya ait; kimlik, cinsiyet, yaş, boy, kilo gibi demografik bilgiler, tansiyon, ateş, nabız vb. vital bulgular, fiziksel muayene bulguları, allerji, kronik hastalık, laboratuvar ve görüntüleme sonuçları, tedavi süreçlerinde uygulanan tüm müdahaleler ve ilaç bilgileri, HBYS üzerinde toplanan hasta verilerini ifade etmektedir.
-
Klinik Uygulama Kılavuzu;
Belirli klinik durumlar için en uygun sağlık bakımı önerilerini içeren, kanıtların sistematik bir şekilde gözden geçirilmesi ve alternatif bakım seçeneklerinin yararları ve zararlarının değerlendirilmesiyle geliştirilmiş rehberlerdir (1)
Hastanın tedavisine destek olmaya yönelik hekim veya hemşirenin uyarılması veya yönlendirmesi için hasta verilerinin değerlendirilmesi, kanıta dayalı klinik bilgi kılavuzundaki bilgilere göre, sistemde daha önce tanımlanmış olan kurallar çerçevesinde analiz edilmesi gerekmektedir. Değerlendirmeye dahil olacak hasta verilerine ulaşılması aşamasında KKDS, HBYS ile entegre çalışmak durumundadır.
KKDS’ler, HBYS’lerin iş akışlarından faydalanarak ve sahip oldukları mevcut veri setlerini kullanarak sağlık personellerinin işlerini kolaylaştırmaktadır.
Probel Genel Müdürü Ziya Bolgönül “Firmamız Tire Devlet Hastanesi’nde, Avrupa’nın 4. Türkiye’de ilk HIMMS level 7 alması için yapılan çalışmaları öncesinde, kurumsal anlamda kamu hastanelerinde kullanılan Türkiye’nin ilk KKDS uygulamasını geliştirdi.”
Ziya Bolgönül , “O yıllarda KKDS, HIMMS süreçlerinin gerekliliği olarak karşımıza çıkmıştı. Ancak, KKDS kullanılmaya başlandıktan sonra doktorlarımız ve hemşirelerimiz, ‘’hata yapmamızın önüne geçtiği, anında kontrol etme şansı verdiği için KDDS’yi çok hızlı benimsedik” dediler. Zaten hastanelerde hastalara ait her gün işlenen binlerce işlem verisini bir doktorun ya da hemşirenin değerlendirip, etkili ve güvenilir bir şekilde sonuç çıkarması akla yatkın görünmüyor,” dedi. “O yıllarda kullanıcı dostu ekranlar, uyarılar ve protokol oluşturma konularında önemli zorluklar ile karşılaştık. Doktorlarımızı yoracak önemsiz bilgi ve uyarılardan kaçınmak için revizyonlar yaptık. Elde ettiğimiz tecrübe ile yeni teknolojiler ve gelişmeler eşliğinde 2017 yılında geliştirdiğimiz versiyonda, sağlık personellerinin de büyük desteği ile KKDS’lerin en büyük sorunu olan uyarı ve yönlendirmelerde doktorların yaşadığı sıkıntıları büyük ölçüde giderdik”dedi.
KKDS’ler Hastanelere Ne Kazandırdı?
KKDS, sağlık personelleri için; uyarılar ve hatırlatmalar, duruma uygun order setleri, hasta verileri ve özetleri, dokümantasyon şablonları, referans bilgileri gibi çok farklı karar alma işlevlerinde yardımcı olmuştur.
Klinik Karar Desteği Hasta Güvenliğini Artırır
Klinik Karar Destek Sistemi; sağlık hizmetlerinin kalitesi, güvenliği, verimliliği ve etkinliğindeki gelişmeleri önemli ölçüde etkileyebilir.
KKDS’nin mümkün olan en eksiksiz bilgiyi sağlaması için, sağlık sistemlerinin birbirleriyle elektronik olarak veri paylaşmasına izin verilmesi ve gerekli teknik altyapıyı oluşturması önemlidir. Eksiksiz kayıtlar; KKDS sistemlerinin, bir hastanın tüm sağlığını daha iyi görebildiğinden teşhis ve negatif ilaç etkileşimlerini takip etmesine yardımcı olacaktır.(2)
Klinikte yapılan işlemler zamanında doğru şekilde hemen hemen hatasız yapılmaktadır. İlaç, kan ürünü transfüzyonu ve anne sütü uygulamalarında 5D kuralı KKDS’ler tarafından kontrol edilmektedir.
- Doğru (İlaç, kan ürünü, anne sütü)
- Doğru doz
- Doğru hasta
- Doğru zaman
- Doğru uygulama yolu, 5D kuralını ifade etmektedir.
Aynı zamanda Doktorlarımız / Hemşirelerimiz işlemlerinin KKDS üzerinden yapılmasının zaman kazandırdığını, hastalarında olumlu etkilendiğini belirtmişlerdir. Manuel yapılan işlemler nedeniyle oluşan yanlış işlemlerden dolayı oluşan olumsuzluklar yaşanmamaktadır.
KKDS yazılımlarını geliştirme sürecinde; klinik karar desteğini sağlama amacının temel taşları olan doğru bilgiyi (HIMMS ve diğer kılavuzları), doğru kişiler (Doktor, hemşire, hasta) ile, doğru uygulamaları (HBYS, mobil uygulamalar) kullanarak, doğru müdahale araçları (Order setleri, yönlendirme vb) ile, doğru iş akış noktalarına yönlendirerek ( karar verme ya da işlem için ) KKDS’ nin doğru sonuç elde etmesine yönelik çalışmalar yaptık.
KKDS’ler Türkiye’de birçok hastanenin HİMMS seviye 6 ve 7 akredite olmasında kilit rol oynamıştır.
T.C Sağlık Bakanlığı, Himms organizasyonu ile 2013 yılında yaptığı anlaşma sonrasında HIMSS EMRAM kriterlerine göre 167 hastanemiz Seviye 6 validasyonu aldı, 3 hastanemiz Seviye 7 validasyonu almıştır. Türkiyeyi dünyada ilk sıralara taşıyan bu çalışmalarda HBYS firmalarımızın geliştirmiş olduğu KKDS’ler kilit rol almıştır. Sağlık çalışanlarımız, dünyadaki birçok meslektaşlarından daha önce KKDS’nin kullanım deneyimini yaşamış, geliştirilmesi, benimsenmesi ve uygulama çabalarına destek vermiştir. Türkiye Sağlık Bakanlığı Hastanelerinde sağlık hizmeti kalitesinin artmasını sağlamıştır.
KKDS, sadece doktor ve hemşireler için değil, aynı zamanda sağlık çalışanları ve diğer hasta bakıcılar için de faydalı uygulamalar olabilir. Örneğin, yaklaşan randevuları hatırlatma, ziyaret öncesi hazırlıkların açıklanması, rutin taramalar nedeniyle hastaların proaktif olarak çağırılması için kullanılabilir, HBYS’lerinde bulunan veriler kullanılarak hatırlatıcılar, laboratuvar çalışmaları, hastalara verilen ayrıntılı ilaç talimatları, diyet kılavuzları vb. için de fayda sağlayabilir.
KKDS teknolojisi, dijital sağlık uygulamalarının önemli bir işlevi olarak toplum sağlığı yönetiminde, kişisel tıp, değere dayalı bakım, hasta güvenliği ve operasyonel verimliliği desteklemeye yardımcı olabilecek yeni KKDS araçlarını geliştirecektir. Bu nedenle sadece hasta tedavisi ile sınırlı değildir.
(1)https://www.researchgate.net/publication/323741428_Kanita_Dayali_Tip_ve_Klinik_Uygulama_Klavuzlari
