HBYS , Halk Sağlığı Bilgi Sistemi, Covid 19
Hastaneler Covid 19 salgına yönelik bir çok önlemler ve bir çok yeni uygulamaları devreye almışlardır. Hasta muayenesine yönelik düzenlenmiş tüm süreçler gözden geçirilerek bulaşıcılığın önüne geçilmesi ve salgının tedavisine yönelik toplum sağlığı uygulamalarını devreye almışlardır.
Salgın ile mücadelede Türkiye genelinde bir çok hasta verisinin değerlendirilmesi gerektiği düşünüldüğünde , bu veriden anlamlı sonuçlar çıkarılması için bilgi teknolojilerine ihtiyaç vardır. Bunun için salgının önlenmesine, toplum sağlığının iyileştirilmesine yönelik bilgilere ve analizlere yönelik yeni verilerin Hastane bilgi sistemlerinde kaydedilmesi gerekmektedir.
HBYS Yöneticilerinin, Yeni Sürece Katkısı
HBYS firma yöneticileri hastanelerde sağlık bilgi sistemi teknolojilerinin ne şekilde tekili olabileceğini bilmelidirler. Hastanelere salgının önlenmesi ve halk sağlığının yönetilmesine yönelik teknolojiler konusunda öneri ve çözümlerini sunmalıdırlar.Bu öneri ve çözümler firmaların kalıcı olmasını sağlayacak , hastaların daha iyi bakımını sağlayacaktır.
HBYS firma yöneticileri insan ömründe bir kere karşılaşabileceği böyle bir salgın için yenilikçi çözümler getirebilecek, salgının bilgi teknolojileri ile daha az etkilenerek atlatılması ve salgın ile mücadelede önemli konumdaki kişilerdir. HBYS firmalarının yöneticileri yazılım,destek çözümleri dışında Covid 19 ile mücadele kapsamında yapılabilecek yenilikler ile firmanın büyümesine katkı sağlayabilecek uygulamalar için halk sağlığı uzmanları ve konusunda uzman kişiler ile çalışabilir,Sağlık Bakanlığı ile ortak çalışma içerisinde bulunabilirler.
Covid 19 , hastanelerde halen çalışmakta olan HBYS’lerin gözden geçirilmesi için fırsat olarak değerlendirilebilir. HBYS kayıtları COVID-19 için riskli hastaların, Covit 19 pozitif hastaların takibi, karantinadaki hastaların evden takibine yönelik uygulamalar , sosyal yardıma ihtiyacı olan hastaların takibine yönelik uygulamalar gibi bir çok geliştirmeler yapılması için fırsat olabilir.
Klinik Karar Destek Sistemi
Hastane bilgi Sistemlerinin bir parçası olarak karar destek sistemi uygulamaları her HBYS firmasında uygulamasında bulunmaktadır. Ancak etkin kullanımı çok mümkün olmamıştır. Ancak Covit 19 gibi bir salgın ile mücadelede en önemli uygulamalardan biri karar destek sistemi yazılımıdır. Sağlık Bakanlığının algoritmalarına uygun şekilde düzenlenmiş olan karar destek sistemleri sağlık personelinin hata yapma oranını azaltacak , doktor ve hemşirenin önüne gelecek otomatik ekranlar ile doktor ve hemşirenin işi kolaylaşmış olacaktır.
Karar destek sistemlerinde yapılacak uygulamalar yoğunluk ve stres yükü altında olan sağlık çalışanlarımızın hata oranlarını azaltmada önemli bir yardımcı olacaktır. Türkiye’de Himms Emram 6 ve 7 almış hastaneler bu konulardaki ilk klinik karar destek uygulamalarını örnek olarak ta olsa yapmışlardır. Covid 19 gerçek klinik karar destek uygulamasını yapmak için cesaretli ve yaratıcı sağlık bilgi sistemi yöneticileri için bulunmaz fırsattır.
Halen kullanmakta olduğumuz HBYS sistemlerinde hastanın yaş cinsiyet, tanıları,kronik hastalıkları geçmiş bilgileri büyük doğruluk oranlarında tutulmakta Sağlık Bakanlığına gönderilmektedir. Sağlık Bakanlığı aile hekimlerinden aldığı bilgiler ile birlikte hastaların aşı bilgileri dahil bir çok bilgi ile analiz yapma şansına sahiptir. SİNA uygulaması ile belkide Dünyadaki bir çok ülkeden daha kapsamlı ve hızlı bir şekilde ülke çapında gerekli analizlerini yapabilecek önemli çıktılar elde edebilecektir.
Salgının ülke çapındaki analizler ile politikaların belirlenmesi yanında bölgesel anlamda stratejilerin uygulanması için yine hastanelerde ve sağlık müdürlüklerinde kullanılabilen karar destek sistemleri ile salgının bulunduğu bölgede baskılanmasına olabilecektir.Bu anlamda il bazında ve hastaneler bazındaki karar destek sistemlerinden alınacak raporlar analizlerin önemi büyüktür.
Covid 19 Tedavi Süreçleri
Acilden kendileri Hemen tüm hastanelerde covid 19 hastaları için ayrı bir başvuru noktası olduğu gibi acilde de Covid 19 için hastalara özel bir alan tanımlanmıştır.
Poliklinik muayenesinde olduğu gibi acil hastalar için tanımlanmış alanlar ve muayenelerine yönelik uygulamalar geliştirilmeli. Covid 19 hastaları hastanelerde bulunan acil modülü dışında Covid 19’a yönelik acil modülü ile sağlık personellerinin işlerinin hızlanması ve bakım kalitesinin artması sağlanmalıdır.
Covit 19 hastalarının hastaneden ayrıldıktan sonraki süreçleri hastalığın tedavisinde önemli bir süreçtir.Hastalar veya yakınlarına verilecek bir arayüz ile evlerinde gözetim altında veya karantina altındaki hastaların HBYS üzerinden girebilecekleri önceden tanımlı verilerin öksürük ,ateş nefes alma gibi seyirleri izlenebilir. Karantinadaki veya tedavisi evden takip edilen kronik hastalığı olan hastaların evden takibine yönelik HBYS üzerindeki uygulamalar kronik hastaların takibi için önemli olacaktır.
Tedavisi tamamlanıp evde 14 gün karantina altındaki hastalar ve karantinadaki hastaların takibine yönelik evden kullanılacak uygulama ile hastalar anında müdahale edilebilecek tedaviye yönelik gerekeli bilgilendirmeler ve yönlendirmelerin zamanında yapılması ile hastalık sonrası olumsuz gelişmelerin önüne geçilecektir.
Evden hastalık takibine yönelik doktorları tedavi planlarının olabileceği uygulama ile hastalar gelişmelere göre beslenme ve tedavi süreçlerini izleyebilirler
Uygulamaların tablet ,akıllı telefon üzerinden kullanılabilir olması bu günkü teknolojilerde evden uygulamalrın kullanılmasını sağlamaktdır.
Salgın İçin İşbirliği ve Koordinasyon
HBYS’ lerin Covid 19 ‘a yönelik revizyonu için Sağlık Bakanlığı tarafından oluşturulmuş komisyon ile HBYS firma yöneticileri ve sağlık Bilişim uzmanlarından gelecek öneriler ile koordinasyon içerisinde gelişmeler hayata geçirilebilir.
Hasta bakımına yönelik yeterli gelişmişlikte olan yazılımlarımızın halk sağlığına yönelik uygulamalarında buluna eksikler Covid 19 sayesinde tamamlanabilecektir. Ancak bunun için koordinasyon içerisinde Sağlık Bakanlığı ve HBYS firmalarının birlikte koordineli bir şekilde davranmaları gerekmektedir. Covid 19 nedeniyle yapılacak uygulamalar firmaların bir birleri ile rekabet için kullanılabilecek bir araç olmamalı aksine bu günlerde çok fazlasıyla ihtiyacımız olan birlik beraberlik duygusu içerisinde geliştirmeler yenilikler halkımızın sağlığı için yapılmalıdır.
Telesağlık, Big data, Yapay zeka
Bir çok özel hastanelerde kullanılmaya başlanan tele sağlık -video görüşme uygulamaları kamu hastanelerinde de yaygınlaştırılarak hastaların hastaneye gelmeden önce uzaktan muayene ile belli oranda hastanın hastaneye gelmesi önlenerek bulaşma azaltılır hastanede oluşacak hasta yoğunluğu azaltılabilir.
Evde risk altındaki hastalar ve karantinadaki hastalarda telesağlık uygulaması ile uzaktan muayenesi sağlanmış olur.
Covid 19 gibi bir salgın ile mücadele etmek için haslık muayene bilgilerinden önce ve sonrasında bir çok bilgiye ihtiyaç olduğu bu bilgilerin analiz edilmesi ve geleceğe yönelik tahminlerde bulunabilmesi için yapay zeka uygulamaların olması gerektiği görülmektedir.
Sonuç
HBYS uygulamaları bu güne kadar hiç gelişme göstermedikleri halk sağlığı uygulamaları için gelişme göstermiş olacaklardır. Türkiye’de önemli sağlık bilgi sistemi birikimine sahip olan HBYS yöneticilerinin birikimi halk sağlığı konusunda önemli bir kaynak olacaktır.
Hastalıkla tedavi ile hastalığı önlemeye yönelik tedavinin bir birinden keskin şekilde ayrılamaması gerektiğinin anlaşılması ile HBYS yazılımlarının toplum sağlığına yönelik özelliklerin bulunması ve geliştirilmesi için Covid 19 un başlangıç olması bundan sonraki yıllarda toplum sağlığına yönelik özelliklerin geliştirilerek devam etmesine vesile olacaktır.
Covid 19, hastalık hastanede başlayıp hastanede sonlanmadığını, evde, iş yerinde hayatımızın her kesitinde takip edilmesi gereken bir olgu olduğunu, her ortam ve her topluluk ile bir bütün olduğunu göstermiştir.
Bu nedenle sağlık bilgi sistemlerinde takip edilmesi gereken sadece hastanelerdeki bilgiler dışında bir çok bilginin kaydedilmesi gerekecektir.
Covid 19, sağlıkta, big data ve yapay zeka için gerçek uygulayama geçileceği, sağlık bilişiminde dönüm noktası olmuş görünüyor.
