Bilişsel Hesaplama Nedir? Sağlıktaki örnekleri.
Bilişsel hesaplama, insan beyninin bazı becerilerini taklit ederek, örüntüleri tanımak ve dilleri işlemek gibi insan beyninin fonksiyonlarını, insan düşünce sürecini simüle ederek geliştiren bir bilişim uygulamasıdır.
Bilişsel hesaplama terimi, IBM’in bilişsel bilgisayar sistemi Watson ile yakından ilişkilidir. Watson bilişsel hesaplama ürünü yapay zeka ile örtüşür ve uzman sistemler, sinir ağları, robotik ve sanal gerçeklik (VR) gibi teknolojileri kullanarak bilişsel uygulamalara güç verir.
Bilişsel hesaplama nasıl çalışır?
Bilişsel bilişim sistemleri, kullanıcılara, çeşitli bilgi kaynaklarından gelen verileri sentezleyerek mümkün olan en iyi yanıtları verir. Bunu başarmak için insan beyninin çalışma şeklini taklit eder. Bilişsel bilişim sistemleri veri madenciliği, örüntü tanıma ve doğal dil işleme (NLP) gibi kendi kendine öğrenme teknolojilerini içerir.
Bilgisayar sistemlerini kullanarak sorunları çözmek için makine öğrenme algoritmalarıyla beslenen, çok miktarda, yapılandırılmış ve yapılandırılmamış veriye ihtiyaç vardır. Zaman içinde, bilişsel sistemler kalıpları tanıma biçimlerini ve yeni sorunları öngörme ve olası çözümleri modelleme becerisini kazanmak için veri işleme yöntemlerini geliştirebilirler.
Bu yetenekleri elde etmek için bilişsel bilişim sistemleri bazı temel niteliklere sahip olmalıdır.
Bilişsel hesaplama yapay zekadan nasıl farklıdır?
Karar vermek için verilere dayanan teknolojiler olan “bilişsel hesaplama” ile şemsiye terim “yapay zeka” (AI: Artificial Intelligence) birbirlerinin yerine kullanılabilirler. Ancak iki terim arasında, amaçları ve uygulamaları açısından bakıldığında bazı nüans farklılıkları vardır.
Yapay zeka teknolojileri arasında makine eğitimi, sinir ağları, NLP ve derin öğrenme yer alır, ancak bunlarla sınırlı değildir. Yapay zeka sistemleri uzun bir süre çok miktarda veri ile beslenir, böylece sistemler değişkenleri öğrenir ve sonuçları tahmin edebilir. Yapay zeka tabanlı uygulamalar arasında Amazon’un Alexa veya Apple’ın Siri’si gibi akıllı asistanlar ve sürücüsüz arabaları sayabiliriz.
Bilişsel işlem ise tipik insan düşüncesini simüle etmek amacıyla yapay zeka sistemlerini tanımlamak için kullanılır. İnsan bilişi, bir kişinin problemleri çözme kabiliyetini bildiren diğer birçok değişkenin yanı sıra, çevre, bağlam ve niyetin gerçek zamanlı analizini içerir. Bir bilgisayar sisteminin makine öğrenimi, derin öğrenme, sinir ağları, NLP ve duygu analizi gibi insan düşünce süreçlerini taklit eden bilişsel modeller oluşturmak için bir dizi yapay zeka teknolojisini gerektirir.
Genel olarak, bilişsel hesaplama, insanlara karar verme süreçlerinde yardımcı olmak için kullanılır.
Yapay zeka, bir sorunu çözmek veya verilerde gizlenen kalıpları tanımlamak için algoritmalara dayanıyorsa, bilişsel hesaplama sistemleri, veri ve sorunlar değiştikçe bir dizi sorunu çözmek için insan beyninin akıl yürütme sürecini taklit eden algoritmalar oluşturma konusunda daha yüksek bir amaca sahiptir.
Sağlıkta bilişsel hesaplama uygulamalarının bazı örnekleri
Örneğin, IBM Watson, kanser hastalarına kanıta dayalı tedavi seçenekleri sunmak için kullanılmıştır. Sağlık personeli soru girdiğinde Watson bir hipotez listesi oluşturur ve doktorların göz önünde bulundurması gereken tedavi seçenekleri sunar.
Diğer bir örnekte, Kaliforniya Üniversitesindeki araştırmacılar, dijital formatta binlerce hasta kaydını çıkararak diyabet değişikliği olan kişileri hızlı bir şekilde tanımlayabilmişlerdir. Veri madenciliği, daha önce bilinmeyen hastalık paternlerini tanımlamaya yardımcı olan paternleri de ortaya çıkarmıştır.
Son örneğimiz, Welltok firması, internette her gün yayınlanan çelişkili sağlık araştırmaları içerisinde insanların tıbbi sorularına doğru cevaplar bulması ve akıllı, kişiselleştirilmiş öneriler yapmak için büyük miktarda veriyi anında işleyebilen “Concierge” adlı bilişsel bir araç sunmuştur. Concierge ürünü ile Welltok, sağlık sigortacılarına, servis sağlayıcılara ve benzer kuruluşlara, abonelerine ve hastalarına genel sağlıklarını iyileştirmelerine yardımcı olacak bir yol sunar.
Welltok’un Concierge ürünü, IBM Watson Health ile oluşturulmuştur ve sağlık maliyetleri ile ilgili sorulara isteğe bağlı yanıtlar sunan yapay zeka destekli bir chatbot’tur. Sorulara, tüketici bilgilerine dayanan binlerce farklı yanıt verebilir. Welltok, Watson teknolojisini güvenilir ve bilim temelli olacak şekilde, kullanıcılardan gelebilecek önemli sorulara self servis doğru cevaplar verebilecek şekilde eğitmiştir.
