İleriye Dönük Tıp (Prospective Medicine) nedir?
Bir asır önce mikrobiyoloji ve biyokimya temel bir değişime yol açarken, şimdiki itici güçler, biyoinformatik, tıp bilişimi, biyoistatistik, veri madenciliği ve karar destek bilimleriyle birlikte ortaya çıkan genomik, proteomik ve metabolomik teknolojileridir.
İleriye dönük tıp, kişilerin hastalıklara yakalanma riskini belirleme, hastalıkların ilk başlangıcını tespit etme ve tedaviye erken müdahale etmeye yönelik sağlık hizmetlerini ifade etmektedir.
Mevcut tanı ve tedavi uygulamalarında hekimlerin ilk odak noktası, hastanın asıl şikayetidir. İleriye dönük tanı ve tedavi için, öncelikle genetik, çevresel ve yaşam tarzı değerlendirmelerine dayalı bir risk analizi daha fazla epidemiyolojik ve genomik araştırma yapılmalıdır.
İleriye dönük tıbbın gelişmesinde, biyoinformatik, tıp bilişimi, biyoistatistik, veri madenciliği ve karar destek bilimleriyle gelişmesi ile birlikte ortaya çıkan genomik, proteomik ve metabolomik teknolojileri önem kazanmaktadır.
Genomik, proteomik ve metabolomik
Genomik; herhangi bir organizmanın yapısal ve işlevsel fonksiyonlarını kodlayan tüm genlerini tanımlayan, bu genlerin birbirleri ve çevre ile etkileşiminin kontrolünü inceler.
Proteomik; belli bir zamanda belli bir yerde bulunan tüm proteinlerin yapılarını, yerleşimlerini, miktarlarını, translasyon sonrası modifikasyonlarını, doku ve hücrelerdeki işlevlerini, diğer proteinlerle ve makro moleküllerle olan etkileşimini aydınlatır.
Metabolomik; belirli bir zaman diliminde dokularda, hücrelerde ve fizyolojik sıvılarda lipid, karbohidratlar, vitaminler, hormonlar ve diğer hücre bileşenlerinden ortaya çıkan küçük moleküllü metabolitlerin yüksek verimli teknolojiler kullanılarak saptanması, miktarının belirlenmesi ve tanımlanmasıdır.
Genomik ve proteomik “ne olabileceğinin” metabolomik ise “gerçekte ne olduğunun” bilgisini verir.
Bireylerin belirli hastalıklar geliştirme, hastalığın en erken başlangıcını tespit etme ve maksimum fayda için yeterince erken müdahale etme veya müdahale etme riskini belirlenmesi ileriye dönük sağlık hizmetleri modellerinin oluşturulmasına ve doğrulanmasına dayanmaktadır.
Kişiselleştirilmiş Sağlık Planlaması
Kişiselleştirilmiş sağlık planları ve bunları uygulamaya yönelik mekanizmalar, ileriye dönük sağlık hizmetlerinin temel bir bileşenidir Aynı şekilde kronik hastalığın ilerleme olasılıklarını en aza indirmek için önleyici önlemleri almak için kişisel sağlık planlaması yapılmalıdır. Kişiselleştirilmiş sağlık planı, kişinin sağlık profilini , mevcut sağlık durumunun bir açıklamasını , bir sağlık riski analizi (genetik, çevresel ve yaşam tarzı yönleri) ve bir yıl boyunca uygulanacak karşı önlemleri içerecektir.
Bazı kurumlarda kendi kurumlarında, ileriye dönük sağlık hizmetlerini teşvik etmek için pilot programlarına başladı ve genomik tıbbı kullanmaya yönelik modeller geliştirmek için eş zamanlı farklı çalışmalar yürütüyorlar.
İleriye dönük sağlık hizmetleri: tıbbın ikinci dönüşümü
İleriye dönük sağlık hizmetlerine geçişin en önemli bileşeni hastalık risklerinin yüksek oranda tahmin edilmesidir. Yeni teknolojilerin gelişmesi şu andaki tanı ve tedavinin daha iyi yapılmasının yanında hastalıkları tahmin etme ve uygun müdahaleleri tahmin etme yeteneğini de destekleyecektir.
Bir asır önce mikrobiyoloji ve biyokimya temel bir değişime yol açarken, şimdiki itici güçler, biyoinformatik, tıp bilişimi, biyoistatistik, veri madenciliği ve karar destek bilimleriyle birlikte ortaya çıkan genomik, proteomik ve metabolomik teknolojileridir.
İleriye dönük sağlık hizmeti ilişkili bileşenlerinin ve kişiselleştirilmiş sağlık planı bileşenlerinin tanımlanması ile İleriye dönük tıp, hasta merkezli sağlık hizmetinde yeni çağı başlatacaktır
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/14604864/
https://genomebiology.biomedcentral.com/articles/10.1186/gb-2006-7-2-104
https://journals.lww.com/academicmedicine/Fulltext/2003/11000/Prospective_Medicine__The_Next_Health_Care.2.aspx
https://jag.journalagent.com/turkhijyen/pdfs/THDBD_67_2_85_96.pdf
