Türkiye’de Sağlık Bilişimine Panoramik Bakış

Yazarlar

Bundan sonraki süreçlerde teknolojinin günlük yaşantımızda çok daha efektif kullanılacaktır

 İnsanlık uzun zaman sonra ilk defa bir kaygıyı ortak olarak hissetti. İlk defa bir risk ile bu derece yakından yüzleşti. Salgın hastalık riskini birçok insan sadece mücbir sebep olarak yazılan bir sözleşme maddesi olarak görüyordu. Böyle büyük bir korkunun bir toplumsal değişmenin tetikleyicisi olması olasılık dahilindedir. Tüm dünyada insanların risk algısının değişeceğini ve risk yaklaşımlarının yeniden ele alınacağını düşünüyorum.

Bir diğer farkındalığımız da alışkanlıklarımız hakkında oldu. Alışkanlıklarımızın en kötü alışkanlığımız olduğunu anladık. İnsanların uyarlanma yeteneği vardır. Bu nedenle de bu riski yönetmek için minimal bir yaşam tarzına uyarlandık. Burada bir dilemmadan bahsedebiliriz. Küreselleşme bütün hızıyla devam ederken teknoloji eliyle minimal bir yaşama evriliyoruz. Eski alışkanlıklarımızı yıktık. Artık toplantı, eğitim vb. organizasyonları geleneksel biçimlerde yapmanın zorluğunu konuşuyoruz. Bilişim teknolojileri daha çok tercih edilir oldu. Bundan sonraki süreçlerde teknolojinin günlük yaşantımızda çok daha efektif kullanılacağını söylemek yanlış olmaz.  Buraya kadar pandeminin getirdiklerinden bahsettik.

Birçok ileri teknolojinin hem sağlığa erişimi kolaylaştırmak hem de tanı ve tedaviye yönelik olarak daha spesifik konularda çözüm üretmek için hayatımıza gireceğini söyleyebiliriz

Diğer taraftan teknolojinin gelişimini toplumsal sorunlar ve ihtiyaçlara çözüm arayışından bağımsız ele almamak gerekir. Birleşmiş Milletler Örgütü’nün “Dünya Nüfus Beklentisi” isimli raporuna göre 2050 yılında dünya nüfusunun 2 milyar artarak 9.7 milyar olacağı, ortalama yaşam ömrünün ise 77.1 yükseleceği öngörülüyor. Sağlık açısından baktığımızda sağlık ve geri ödeme sistemlerinin buna hazırlıklı olması gerekecek. Ayrıca sağlık hizmetlerine erişim zorluklarının nedenleri arasında sağlık hizmetlerinin maliyetleri ve coğrafik engeller ön sıralarda yer alıyor. Hastaların hastanede yapılan tedavi ve bakımları her zaman için evde yapılan bakım ve tedavilerden daha pahalı. Toplum sağlığı ve önleyici hekimlik yaklaşımı burada ön plana çıkıyor. Bu çerçeveden bakınca hologram teknolojilerinin ön plana çıkacağını söylemek yersiz olmaz. 5G teknolojisinin yaygınlaşmasıyla birlikte robotik cerrahi uygulamalarının yaygınlaşacağını artık hepimiz biliyoruz. Ayrıca karma gerçeklik gözlüklerinin, yapay zeka ve makine öğrenmesi vb. birçok ileri teknolojinin hem sağlığa erişimi kolaylaştırmak hem de tanı ve tedaviye yönelik olarak daha spesifik konularda çözüm üretmek için hayatımıza gireceğini söyleyebiliriz.

Ülke genelinde tüm paydaşları ve aktörleriyle sağlık sistemi bir kültür zemininde ekosistem olarak tasarlanmamışsa bu entegrasyondan yine bahsedemeyiz.

En çok sorulan sorulardan bir tanesi de sağlık sunucularının bilgi sistemleri ile ne tür bir entegrasyon içerisinde olduğudur. Oysa sağlık bilgi sistemleri ile sağlık hizmet sunucuları bir entegrasyondan ziyade bir eş güdüm içerisinde olmak durumundalar. Bu eşgüdümü anlamak için sağlık sistemini daha geniş bir çerçeveden ele almak gerekir. Buna sağlık ekosistemi diyebiliriz. Bu ekosistem içerisinde farklı fonksiyonlara sahip birçok aktör bulunmaktadır. Bu açıdan bakınca sadece hizmet sunucusu ve yazılım firması arasında geçen bir entegrasyon bahsetmiş olmayız.

Burada yine önemli bir nokta var.  Ülke genelinde tüm paydaşları ve aktörleriyle sağlık sistemi bir kültür zemininde ekosistem olarak tasarlanmamışsa bu entegrasyondan yine bahsedemeyiz.

Sağlık Bakanlığı , Sağlık Bilgi Yönetim Sistemleri gerekli standartlar devreye alarak, gelişmesinin önünü açtı

Türkiye bu alanda kendine özgü bir sağlık sistemi tasarlayarak bu sürecin dinamiklerini iyi kurguladı. Bir yandan hastane bilgi yönetim sistemleri yüksek yoğunluklu rekabetçi bir ortamda gelişirken, ortak çalışmanın temeli olan standartlar sağlık bakanlığı tarafından uygulamaya alındı. Ulusal standartlar geliştirildi. Uluslararası standartlar uygulamaya alındı. Bunlar ilave olarak ulusal sistemler devreye alındı. Bugüne kadar yapılanlar da yeterli olmadı. Yapay zeka enstitüsü kuruldu. Bu alanlarda çalışmalar gerçekleşiyor. Aynı zamanda diğer sağlık altyapıları da hazırlanıyor. Buraya kadar ifade ettiklerimiz bu ekosistemin birer parçası.

Daha özelde şehir hastanelerini ya da herhangi bir sağlık hizmet sunucusunu ele aldığımızda sağlık ekosistemi ile hizmet sunucusu arasındaki entegrasyon bilgi sistemleri aracılığıyla gerçekleşiyor. Çünkü hizmet alan bir özne olarak bir hasta hizmet yolcuğuna çıktığında tüm tedavi süreçleri bilgi sistemleri aracılığıyla kontrol ediliyor ve yönetiliyor. Teknoloji kullanımı aracılığıyla gerçekleşen entegrasyon sağlık kuruluşlarının tüm süreçlerini ve paydaşlarını da kapsıyor. Tedarik zincirinin yönetimi bir örnektir. Aynı zamanda bu süreçleri ulusal bazda da yöneten bir ülkeyiz. İlaç takip sistemi, ürün takip sistemi bu işin parçaları.

Türkiye’nin kendine özgü bir sağlık sistemi var. Sağlık bilişim modelinin de yine özgün bir yapısı var. Sağlık çalışanları da aktif katılımlarıyla bu yapıda önemli roller üstlendiler. Bu sistem içerisinde bilgi sistemlerinin sadece kullanılması açısından değil geliştirilmesi noktasında da sağlık çalışanlarının hem nicelik hem de nitelik yönünden inanılmaz katkıları oldu.

HBYS’ lerin,   7/24 saat esasına göre kesintisiz hizmet vermesini ve Türkiye’ nin sağlık bilişim altyapısının sürekliliğini sağlanmasında özveri ile çalışan  personelleri, Türkiye Sağlık Bilişiminin en önemli kazancıdır.

Bahsedilmesi gereken bir diğer grup da bilgi işlem çalışanları. Özellikle kamuda Hastane bilgi yönetim sistemlerinin bir hizmet olarak sunulmasının bir gereği olarak hizmetin 7/24 saat esasına göre verilmesi gerekliliği doğmuştur. Bu gerekliliğin bir sonucu olarak HBYS firmalarının müşterileri olan sağlık kuruluşlarına ait lokasyonlarında  sağlık bilişimi alanında uzmanlaşan yeni bir çalışan grubu oluştu. Hem kamu hem de özel sektörün iş yapma biçimleri arasında yoğrulan bu grup bugün Türkiye’de sağlık bilişim altyapısının sürekliliğinin sağlanmasında çok emek sarf ettiler.

Sadece sağlık çalışanları değil vatandaşlar da bu sistemlerin kullanıcı oldular. Ve her zaman daha iyisini beklediler. İnsanlar teknolojiyi belirli bir düzeyde kullandıktan sonra elde ettikleri konfor ile beklentileri de yükseliyor. Bugün insanlar bu beklentilerin ışığında değerlendirmelerini yapıyorlar. Türkiye’nin sağlık sistemi ve bilişimindeki başarılarını dünyadaki diğer sağlık sistemlerini incelerken daha net kavramak mümkün.

İçinde bulunduğumuz sanayi devriminde insanlara düşen rol de teknoloji okuryazarı ve kullanıcısı olabilmektir.

Özellikle 2000’li yıllarla birlikte birçok üniversitede sağlık kurumları yöneticiliği programları açılmaya başladı. Uygulamada sistem aslında tüm sağlık çalışanlarına sağlık yöneticisi olma fırsatı sunuyor. Bilişim teknolojileri sağlık alanında sadece klinik süreçlerin yönetiminde kullanılmıyor. İdari ve finansal ve diğer operasyonel süreçlerde de bilgi yönetim sistemleri yoğun olarak kullanılıyor.

Özellikle günümüz iş dünyasında bilgiye dayalı olarak karar almanın, organize edilmiş bilgilerin, karar desteği sunan sistemlerin önemi bu kadar ortadayken sonuç odaklı olmak isteyen her sağlık yöneticisi özelde mutlaka bu bilişim ağının genelde de bu kadar komplike olmuş sağlık sisteminin bir parçası olmalıdır.

İçinde bulunduğumuz sanayi devriminde insanlara düşen rol de teknoloji okuryazarı ve kullanıcısı olabilmektir.

Türkiye Sağlık bilgi sistemleri  hızlı şekilde ilerlemeye devam ediyor

Küresel sağlık harcamaları artıyor. Metabolik hastalıklar ve kronik hastalıklar en başta gelen nedenler. Hal böyleyken yeni teknolojiler ile sağlık harcamalarının düşürülmesi doğal olarak hedefleniyor.

Yine hastaların kullanımından başlayarak bilgi sistemlerinin tasarrufa olan katkısını anlatabiliriz. Bilindiği gibi artık ülkemizde hastalar hastaneye giderken yanlarında tıbbi geçmişlerini kağıt ve film ortamlarda taşımıyorlar. Artık kağıt reçeteler göremiyorsunuz. Radyoloji görüntü çıktıları göremiyorsunuz. Üstelik her yerden erişilebiliyor.

Mesela sağlık bakanlığının geliştirdiği ve hbys sistemlerinin entegre olduğu mükerrer tetkik sistemi var. Her yıl inanılmaz tasarruflar sağlanıyor. Çok da başarılı.

Yine ilaç takip sisteminden bahsedebiliriz ki fabrikada eve kadar bir ilacın tüm döngüsünü takip ederken geri ödeme dolandırıcılığını önlemek gibi bir faydası da var.

Yine ülkemizde kullanılan bir uygulama örneği, mekânsal iş zekası sağlık planlamasında kullanılıyor. Hastalar hangi branş için hangi hastanelere gidiyor? Bu ve buna benzer birçok sorunun cevabının alındığı bu sistem sayesinde sağlık planlamaları gerçekleştiriliyor.

Ülkemizdeki bu güçlü bilişim altyapısının aktörlerine değinirken HBYS firmalarını anlatmaz ise hakikatler bize gücenir. Tamamen yerli ve milli imkanlarla, sert bir rekabet ortamında, ülkenin en dinamik sektöründe, kısıtlı kaynaklara rağmen göstermiş oldukları yüksek uyum, azim ve çaba ile ülkemizin vizyonlarının gerçekleştirilmesinde çok güçlü bir ortak oldular.

Sonuç itibariyle söylemek gerekirse sağlık sektörü inanılmaz bir hızla değişiyor ve Türkiye sağlam altyapısıyla bu değişimin öncüsü olmaya adaylığını çoktan koydu.