Genetik ve Sosyal Belirleyicilerin Bilişsel Sağlık Üzerindeki Etkisi
Bireyin yaşla birlikte bilişsel işlevini sürdürme yeteneği hem genetik yapıya hem de sosyal belirleyicilere bağlı olabilir.
Florida Atlantic Üniversitesi’nden (FAU) bir ekip, genetik ve toplum düzeyinde sosyal belirleyicilerin, bireylerin bilişsel sağlığı üzerinde olumlu veya olumsuz bir etki yaratmak için etkileşime girebildiğini buldu.
Health & Place dergisinde yayınlanan çalışmada, yürüyüş alanları ve alışveriş gibi sosyal imkanları olan mahalle sakinlerinin bilişsel gerilemelerinin sadece taşıdıkları genetik risk ile ilgili olacağı belirtilmiştir.
Alzheimer hastalığı ve bunama gibi bilişsel durumlar milyonlarca kişiyi etkilemekte ve sağlık maliyetlerinin yükselmesine neden olmaktadır. Araştırmacılar, Alzheimer’ın ABD’de altıncı önde gelen ölüm nedeni olduğunu ve 5,8 milyondan fazla insanın bu hastalıkla yaşadığını göstermektedir. 2050 yılına kadar bu sayının yaklaşık 14 milyona yükselmesi bekleniyor.
Ek olarak, Alzheimer Derneği 2019’da bilişsel bozuklukların 2050 yılına kadar 1,1 trilyon dolara yükselebilecek bir tutar olan 290 milyar dolara mal olduğunu bildiriyor .
Araştırmacılar, mahalle ortamının bireyin yaşla birlikte bilişsel işlevi sürdürme yeteneği üzerinde önemli bir etkisi olabileceğini belirtti. Yaşlı yetişkinler dışarıda daha az zaman harcadığından, mahalle ortamları yaşla birlikte önem kazanmaktadır.
Bir mahallenin kaldırımlar, parklar, sosyal alanlar ve yürüyüş parkurları gibi fiziksel yönleri, daha iyi bilişsel işlevle ilişkili olabilir. Bununla birlikte, bir mahallenin fiziksel ortamının yaşlı yetişkinlerin bilişsel becerileri ile ilişkisini değerlendiren çok az çalışma yapılmıştır.
Florida Atlantic Üniversitesi ekibi, alzheimer için genetik bir risk olan apolipoprotein E (APOE) genotipine bağlı olarak bilişsel işlevin mahalle ortamlarından nasıl etkilendiğini incelemek için ilk çalışmalardan birini gerçekleştirdi.
Araştırmacılar farklı etnik gruplar için yaptıkları Ateroskleroz çalışması’nda 4.716 katılımcıyı, APOEε2 (düşük Alzheimer riski), APOEε4 (daha yüksek Alzheimer riski) ve Alzheimer gelişimi için nötr risk taşıyıcıları olarak sınıflandırıldı.
Sonuçlar, özellikle düşük genetik riski olan APOE gen2 taşıyıcı bireylerin, sosyal, yürüyüş ve perakende satış yerlerine erişimi olan mahalle yaşamının bilişsel işlevlere olumlu etkide bulunduğunu göstermiştir.
“Bu tedavi işe yarar mı?” yerine “Bu tedavi kim için işe yarar?”
Florida Atlantic Üniversitesi Kentsel Okulu’nda yardımcı doçent ve Florida Atlantic Üniversitesinde Beyin Enstitüsü (I-BRAIN) üyesi Lilah M. Besser “Mahalle ortamlarının biliş üzerindeki olumlu etkisi, Alzheimer hastalığı en düşük risk altında olan kişilerde daha etkili olabilir” dedi .
Yüksek Alzaimer riskli “APOE ε4 taşıyıcıları için bilişsel düşüş riskinin üstesinden gelmek, faydalı mahalle ortamlarında yaşarken bile zor olabilir.”
ABD’de yaşa bağlı bilişsel bozuklukların artmasıyla birlikte, sağlık hizmetleri sistemindeki araştırmacılar bu durumların önlenmesi ve tedavisi için yenilikçi yollar aramaktadır. Birçoğu, genetik ve hassas tıbbın bilişsel gerilemeyi anlamada oynayacağı önemli rolü tartışıyor.
Frontiers in Aging Neuroscience’da yakın zamanda yayınlanan bir çalışmada, bir araştırma ekibi, Alzheimer ve demans tedavisini iyileştirmek için hassas tıp ve genetik test potansiyelini vurguladı.
“Hassas bir ilaç yaklaşımı benimsediğimiz soru artık ‘Bu tedavi işe yarıyor mu?’ değil, ‘Bu tedavi kim için işe yarar? olacaktır. ‘ ‘Yanıt vermeyenlerin’ özelliklerinin belirlenmesi, belirli bir müdahalenin etkisini anlamada ‘yanıt verenler’ kadar önemlidir ”dedi.
“Böyle bir yaklaşım , hastalık riskinin önceden bilinen profillerine ve bunların tedaviye verilecek potansiyel tepkilerine dayanarak tedavi için bireylerin daha etkili seçilmesine izin veren önemli yararları sağlayabilir.”
Florida Atlantic Üniversitesi araştırmacıları yeni çalışmalarıyla, sağlığın sosyal belirleyicilerinin bilişsel sağlığın korunmasında da rol oynadığını gösterdiler. Bu bozuklukların tedavisinde genetik ve mahalle faktörlerinin dikkate alınmasını gerektiğini düşündürmekteler.
Besser, “Mahalle ortamının biliş ve beyin yaşlanması üzerindeki potansiyel etkileri üzerine araştırmalar, nüfus artışını ve sağlıklı beyin yaşlanmasını aynı anda ele almak için mahalle iyileştirmeleriyle ilgili önerilerin bilgilendirilmesine yardımcı olabilir” dedi. “Komşuluk ortamının, kişinin genetik yapısına bağlı olarak bilişselliği nasıl farklı şekilde etkileyebileceğine dair bilgi, bu tür önerileri bildirmek için önemli olacaktır.”
Kaynak: https//healthitanalytics.com/news/genetics-social-determinants-have-joint-impact-on-cognitive-health
